مفهوم‌سازی افعال حرکتی بسیط زبان فارسی: رویکردی شناختی

پژوهش حاضر به بررسی مفهوم‌سازی افعال حرکتی بسیط در زبان فارسی از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی پرداخته است. بدین منظور داده‌های پژوهش بر اساس چارچوب نظری ارایه شده از سوی تالمی (2000[2007]) تحلیل گردیده؛ و بسامد وقوع مؤلفه‌های مفهوم حرکت در افعال حرکتی بسیط زبان فارسی بررسی شده است. تالمی چهار مؤلفۀ اصلی «پیکر»، «زمینه»، «مسیر [مبدأ، طول مسیر، مقصد]»، «جزء حرکتی» و دو مؤلفۀ فرعی «سبب» و «شیوه» را در مفهوم‌سازی رویداد حرکتی مؤثر دانسته است. پیکرۀ پژوهش حاضر، متشکل از 126 فعل حرکتی است که از پایگاه دادگان، پایگاه داده‌های زبان فارسی و سایر منابع مکتوب استخراج و در بافت جمله تحلیل شده‌اند. از نتایج این پژوهش می‌توان این‌گونه بیان نمود که از میان چهار مؤلفۀ اصلی حرکت از دیدگاه تالمی، مؤلفۀ «پیکر» و از میان مؤلفه‌های فرعی مسیر، مؤلفۀ «مقصد [نقطۀ پایان]» نسبت به سایر مؤلفه‌ها از بسامد بالاتری در مفهوم‌سازی رویدادهای حرکتی برخوردار است. همچنین دو مؤلفۀ «شیوه» و «سبب» در افعال حرکتی زبان فارسی یا به صورت‌های ادغامی در ریشۀ فعل یا به صورت جداگانه در سطح جمله در مفهوم‌سازی رویداد حرکتی مؤثرند.